ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

Πολυάριθμα είναι τα έθιμα που κάθε τόπος έχει συνδέσει με τον εορτασμό των Χριστουγέννων. Πώς, όμως, γεννήθηκαν οι συνήθειες, που σήμερα ονομάζουμε παραδόσεις; 

Τα Χριστούγεννα ήταν αρχικά μια κινητική γιορτή που εορταζόταν σε διάφορες ημερομηνίες στη διάρκεια του έτους. Η επιλογή της 25ης Δεκεμβρίου έγινε από τον Πάπα Ιούλιο Α΄  τον 4ο αιώνα, επειδή εκείνη η ημερομηνία συνέπιπτε με τα ειδωλολατρικά τελετουργικά για το χειμερινό ηλιοστάσιο. Η πρόθεσή του Πάπα ήταν να αντικατασταθεί ο αρχαίος εορτασμός με τον χριστιανικό. Ωστόσο, υπάρχουν μαρτυρίες ότι τα Χριστούγεννα γιορτάζονταν στη Ρώμη στις 25 Δεκεμβρίου από το 336. Και η ίδια αυτή μέρα ήταν η Πρωτοχρονιά. 

Πολλά από τα έθιμα που συνδέονται με τα Χριστούγεννα, όπως η ανταλλαγή δώρων, τα κάλαντα, ο στολισμός του δέντρου έχουν τις ρίζες τους σε παλαιότερες θρησκείες.

Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, οι χριστουγεννιάτικες δοξασίες και παραδόσεις αποτελούν ένα μείγμα από κατάλοιπα της λατρείας του Σατούρνου (μιας θεότητας που ταυτίζεται με τον Κρόνο) και άλλων δοξασιών που αναμείχθηκαν με τις χριστιανικές, για να ξεχαστεί στο πέρασμα των αιώνων η αρχική τους προέλευση.

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΜΑΣ

Τα γιορτινά τους φορούν όλες οι πόλεις της Ελλάδας και ετοιμάζονται να υποδεχτούν τα Χριστούγεννα με έθιμα και παραδόσεις που έχουν τις ρίζες τους βαθιά πίσω στο χρόνο.

ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ

Τα κάλαντα είναι ένα τραγούδι, μια παράδοση και μια χαρμόσυνη αναγγελία.

Τα κάλαντα πήραν το όνομα τους από τις καλένδες του Ιανουαρίου. Οι καλένδες ήταν οι πρώτες ημέρες των Ρωμαϊκών μηνών και συγγενείς και φίλοι αντάλλασσαν επισκέψεις και δώρα, που ήταν μέλι, ξερά σύκα, χουρμάδες, χυλό και μικρά νομίσματα.

Τα κάλαντα είναι μίγμα θρησκευτικού και κοσμικού περιεχομένου. Στην αρχή εξαγγέλλεται και περιγράφεται το θρησκευτικό γεγονός και μετά ακολουθούν τα εγκώμια για τα διάφορα πρόσωπα της οικογένειας ανάλογα με τα χαρίσματα τους, την ηλικία τους, το επάγγελμα τους ή την κοινωνική τους θέση.

ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΩΡΑ ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΑΣ

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΣΤΕΦΑΝΙ

Στα χωριά συνηθίζουν να κρεμάνε στους τοίχους και τις εξώπορτες ολόκληρες  πλεξούδες από σκόρδα που πάνω τους καρφώνουν μοσχοκάρφια, δηλαδή γαριφαλάκια για να διώξουν την κακογλωσσιά που «καρφώνει» την ευτυχία του σπιτιού τους.

Διακοσμημένο με χριστουγεννιάτικα στολίδια, το στεφάνι από έλατο στην εξώπορτα, εκτός από το καλωσόρισμα στους καλεσμένους φέρνει τύχη στο σπίτι. Βασική η ύπαρξη του σκόρδου στο δέσιμό του που προφυλάσσει από το κακό μάτι.

Mια εύκολη κατασκευή για χριστουγεννιάτικο στεφάνι 

θα δεις εδώ

ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Το ζύμωμα του χριστόψωμου στη Κρήτη είναι έργο θείο και έθιμο καθαρά

χριστιανικό. Για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι το χριστόψωμο είναι ευλογημένο ψωμί, αφού θα στηρίξει τη ζωή του νοικοκύρη και της οικογένειάς του.

Χρησιμοποιούν καλό αλεύρι και ακριβά υλικά, όπως ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλα. Μαζεύονται οι γυναίκες του σπιτιού και μέχρι να γίνει το προζύμι, τραγουδούν, «ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει». Πλάθουν το ζυμάρι, παίρνουν τη μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη φτιάχνουν σταυρό με λουρίδες από τη ζύμη και στο κέντρο βάζουν ένα άσπαστο καρύδι που συμβολίζει τη γονιμότητα. Στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδιάζουν σχήματα με το πιρούνι για να βγάλουν το «κακό μάτι» και να «καρφώσουν» την κακογλωσσιά. 

Ο νοικοκύρης του σπιτιού παίρνει το χριστόψωμο, το σταυρώνει, το κόβει και το μοιράζει σε όλους όσους παρευρίσκονται στο τραπέζι, σαν συμβολισμό της Θείας Κοινωνίας, που ο Χριστός έδωσε τον Άρτο της ζωής σε όλη την ανθρώπινη οικογένειά του.

ΑΣ ΦΤΙΑΞΟΥΜΕ ΕΝΑ ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ

Χριστόψωµο µε καρύδια

Τι χρειαζόμαστε:

·                                 600 γρ. αλεύρι σκληρό( Αγ. Γεωργίου)

·                                 300 γρ. αλεύρι μαλακό

·                                 200 γρ. αλεύρι ολικής.

·                                 120 γρ. γιαούρτι πρόβειο με την πέτσα

·                                 2 κ.σ. γεμάτες μέλι

·                                 60 γρ. νωπή μαγιά

·                                 νερό χλιαρό 2 φλ.

·                                 1 κ.σ. αλάτι

·                                 1 κ.σ. μπαχάρι σε σκόνη

·                                 1 κ.σ. μοσχοκάρυδο σε σκόνη

·                                 1/2 κ.γ. γλυκάνισο

·                                 ξύσμα από 1 πορτοκάλι

·                                 120 γρ. καρύδια ψιλοκομμένα

·                                 νερό χλιαρό όσο τραβήξει η ζύμη

Για το στόλισμα:

·                                 80 γρ. αμύγδαλα ολόκληρα χωρίς φλούδα

·                                 μπόλικα καρφάκια γαρύφαλλο

·                                 σουσάμι

·                                 1 ολόκληρο καρύδι με το τσόφλι του

·                                 1 κρόκος και λίγο γάλα για το άλειμμα της επιφάνειας.

ΕΚΤΕΛΕΣΗ:

1.                              Σε ένα μπολ θρυμματίζουμε τη μαγιά, ρίχνουμε και το μέλι. Προσθέτουμε το χλιαρό νερό και ανακατεύουμε ως να διαλυθούν. Αφήνουμε να αφρίσει το μείγμα για 10 λεπτά.

2.                              Σ' άλλο μπολ ανακατεύουμε όλα τα αλεύρια (κοσκινισμένα), ρίχνουμε όλα τα μπαχαρικά μας σε σκόνη εκτός από το ξύσμα και τα καρύδια. Κάνουμε λακκούβα και ρίχνουμε το γιαούρτι και το μείγμα μαγιάς. Ανακατεύουμε. Στο χλιαρό νερό που θα χρειαστούμε για να τη ζύμη διαλύουμε εκεί το αλάτι. Το ρίχνουμε σταδιακά ώσπου να σχηματιστεί μία ζύμη εύπλαστη που δεν κολλά στα χέρια. Σ' αυτό το στάδιο προσθέτουμε και τα ψιλοκομμένα καρύδια και το ξύσμα.

3.                              Δουλεύουμε τη ζύμη μας στον πάγκο για 10 λεπτά.

4.                              Σε λαδωμένη λεκάνη την αφήνουμε σε ζεστό μέρος για μιάμιση ώρα μέχρι να "ανέβει". Ύστερα τη ζυμώνουμε ελαφρά κρατάμε ένα κομμάτι ζύμης όσο 1 μήλο και αφού φτιάξουμε κουλούρα την τοποθετούμε σε λαδωμένη λαδόκολλα (στρογγυλό ταψί προτείνω) και αρχίζουμε το στόλισμα. Με το κομμάτι ζύμης που κρατήσαμε φτιάχνουμε 2 κορδόνια και σχηματίζουμε ένα μεγάλο σταυρό στην επιφάνεια και αν θέλουμε σχέδια με φυλλαράκια, πουλιά. Καρφώνουμε τα αμύγδαλα και τα καρφάκια. Στην ένωση του σταυρού στο κέντρο βάζουμε το ολόκληρο καρύδι. Αφήνουμε πάλι το ψωμί μας να "ανέβει"σε ζεστό μέρος για μία ώρα περίπου.

5.                              Αφού περάσει η ώρα αλείφουμε την επιφάνεια με το κροκο-γάλα, πασπαλίζουμε μα σουσάμι και ψήνουμε στους 160 βαθμούς πάνω-κάτω αντίσταση, στην τελευταία σχάρα για 50λεπτά με μία ώρα.

ΤΟ «ΤΑΪΣΜΑ» ΤΗΣ ΒΡΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ

Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων γίνεται το λεγόμενο «τάισμα  της βρύσης», σε χωριά της Κεντρικής Ελλάδας. Οι κοπέλες τα χαράματα πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση για να κλέψουν το «άκραντο νερό», δηλαδή το αμίλητο, γιατί δεν βγάζουν λέξη σε όλη τη διαδρομή. Όταν πάρουν το νερό, αλείφουν τη βρύση με βούτυρο και μέλι με την ευχή, όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι, και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. 

Για να έχουν καλή σοδειά, όταν φθάνουν εκεί, την ταΐζουν με διάφορα προϊόντα όπως βούτυρο, ψωμί, τυρί, όσπρια ή κλαδί ελιάς. Έλεγαν μάλιστα παλιά ότι όποια κοπέλα πήγαινε πρώτη στη βρύση θα ήταν η πιο τυχερή όλο το χρόνο. Έπειτα ρίχνουν στη στάμνα που θα φέρουν το νερό, ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια, κλέβουν το νερό από τη βρύση και γυρίζουν στο σπίτι τους πάλι αμίλητες μέχρι να πιούνε όλοι από το «άκραντο νερό». Με το ίδιο νερό ραντίζουν και τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού και σκορπίζουν και τα τρία χαλίκια στο σπίτι. Στη λαϊκή μας παράδοση ο βάτος φέρνει αισιοδοξία και καλά μαντάτα και διώχνει τα ξόρκια.

ΤΟ «ΠΑΝΤΡΕΜΑ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ»

Στα χωριά της Έδεσσας την παραμονή των Χριστουγέννων «παντρεύουν τη φωτιά», δηλαδή παίρνουν ένα ξύλο με θηλυκό όνομα, δηλαδή κερασιάς και ένα με αρσενικό όνομα, συνήθως από αγκαθωτά δέντρα, δηλ. από βάτο. Βάζουν τα ξύλα στο τζάκι να καούν και ανάλογα με τον κρότο ή τη φλόγα τους μπορούν να προβλέψουν τα μελλούμενα είτε για τον καιρό είτε για τη σοδειά τους. Η λαϊκή μας παράδοση θέλει τα αγκαθωτά δέντρα να απομακρύνουν τα δαιμονικά όντα, όπως τους καλικάντζαρους.

Στη Θεσσαλία, όταν τα κορίτσια επιστρέφουν από την εκκλησία, ανήμερα Χριστούγεννα, βάζουν δίπλα στο τζάκι κλαδιά κέδρου που τα ξεδιαλέγουν να είναι λυγερά, ενώ τα αγόρια βάζουν από αγριοκερασιά. Τα λυγερά αυτά κλαδιά αντιπροσωπεύουν τις επιθυμίες τους για μια όμορφη ζωή. Όποιο κλωνάρι καεί πρώτο αυτό είναι καλό σημάδι, γιατί αυτός ο νέος ή η νέα θα παντρευτεί πρώτα.

ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΞΥΛΑ

Σε πολλά χωριά της Μακεδονίας από τις παραμονές των Χριστουγέννων ο

 νοικοκύρης του σπιτιού ψάχνει στα χωράφια και βρίσκει ένα μεγάλο χοντρό και γερό ξύλο από πεύκο ή ελιά και το πάει σπίτι του. Η νοικοκυρά φροντίζει να έχει καθαρίσει το σπίτι αλλά με ιδιαίτερη προσοχή το τζάκι, ώστε να μη μείνει ούτε ίχνος από την παλιά στάχτη. Καθαρίζουν ακόμα και την καπνοδόχο, για να μην βρίσκουν πατήματα να κατέβουν οι καλικάντζαροι, τα κακά δαιμόνια όπως λένε στα χριστουγεννιάτικα παραμύθια και μαγαρίσουν το σπίτι. Βάζει λοιπόν το Χριστόξυλο στο τζάκι την παραμονή και το ανάβει αφήνοντας το να σιγοκαίει όλο το δωδεκαήμερο από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα. Στη λαϊκή παράδοση πίστευαν ότι η στάχτη αυτή προφύλασσε το σπίτι και τα χωράφια από κάθε κακό και καθώς καίγεται, ζεσταίνεται ο Χριστός στη φάτνη.

Στη Σκιάθο, οι πιο παλιοί λένε ότι από την 1η Δεκεμβρίου οι καλικάντζαροι ετοιμάζουν το καράβι τους για να έρθουν στο νησί. Την παραμονή των  Χριστουγέννων το ρίχνουν στο γιαλό και φθάνουν ανήμερα. Από τότε μέχρι τα Φώτα κανείς δεν τολμάει να βγει νύχτα από το σπίτι του γιατί θα τον βουβάνουν. Την παραμονή των Φώτων, όμως, οι καλικάντζαροι τα μαζεύουν γρήγορα και φεύγουν τρέχοντας μην τους προφτάσει ο παπάς με τον αγιασμό και τους ζεματίσει.

ΕΝΑ ΟΜΟΡΦΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΜΕ ΚΑΛΙΚΑΝΤΖΑΡΑΚΙΑ

ΟΙ ΜΩΜΟΓΕΡΟΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣ

Η λαϊκή φαντασία οργιάζει με τις σκανταλιές των καλικάντζαρων που βρίσκουν την ευκαιρία να αλωνίσουν στον επάνω κόσμο, τότε που τα νερά είναι «αβάφτιστα». Η όψη τους τρομακτική και οι σκανταλιές τους απερίγραπτες, αλλά και ο τρόμος τους άλλος τόσος για τη φωτιά. Στα χωριά Πλατανιά και Σιταγροί της Δράμας συναντάμε το έθιμο των Μωμόγερων που προέρχεται από τους Πόντιους πρόσφυγες. 

Η ονομασία τους προέρχεται από το μίμος ή το μώμος και το γέρος και συνδέεται με τις μιμητικές τους κινήσεις. Φοράνε τομάρια λύκων ή τράγων ή είναι ντυμένοι με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά και έχουν την μορφή γέρων. Οι Μωμόγεροι προσδοκώντας τύχη για τη νέα χρονιά, γυρίζουν σε παρέες όλο το δωδεκαήμερο, ψάλλοντας τα κάλαντα ή άλλους ευχετικούς στίχους. 

Όταν οι παρέες συναντηθούν κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους ώσπου η μία ομάδα να νικήσει και η άλλη να δηλώσει υποταγή. Το ίδιο έθιμο με παραλλαγές γίνεται στην Κοζάνη και την Καστοριά με την ονομασία Ραγκουτσάρια.

ΕΘΙΜΑ ΑΠΟ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Στη Σικελία οι χωρικοί συνηθίζουν να βγάζουν τα μεσάνυχτα των Χριστουγέννων νερό από τα πηγάδια και με αυτό ραντίζουν τα ζώα τους. Πιστεύουν ότι το νερό αυτό είναι αγιασμένο, επειδή την ίδια ώρα γεννιέται και ο Σωτήρας του κόσμου.

Στη Σαρδηνία πιστεύουν ότι όποιος γεννηθεί τη νύχτα των Χριστουγέννων, και μάλιστα τα μεσάνυχτα, φέρει την ευλογία του Θεού όχι μόνο στους δικούς του, αλλά και στους γείτονες των εφτά σπιτιών που βρίσκονται πιο κοντά στο δικό του.

Σε περιοχές της πρώην Γιουγκοσλαβίας, οι νοικοκυρές ραντίζουν τα  τραπεζομάντιλά τους με κρασί για να μη ντραπούν οι φιλοξενούμενοί τους, εάν λερώσουν κάποιο.

Στη Ρωσία συνήθιζαν τη νύχτα των Χριστουγέννων να ντύνουν στα άσπρα μια κοπέλα του σπιτιού, η οποία παρίστανε την Παναγία.

Σε μερικές βρετανικές περιοχές, το έθιμο του γλεντιού σε κήπους με  μηλιές την παραμονή των Χριστουγέννων είναι μια παραλλαγή μιας ειδωλολατρικής τελετής. Αφού σκοτεινιάσει, οι αγρότες πηγαίνουν στα περιβόλια, σχηματίζουν παρέες γύρω από τα παλαιότερα δέντρα και πίνοντας μπίρα τραγουδούν τα κάλαντα. Πυροβολούν στα κλαριά για να διώξουν τα κακά πνεύματα, ενώ μέχρι πριν από λίγα χρόνια άφηναν γλυκά, για να καλοπιάσουν τα πνεύματα και να εξασφαλίζουν καλή σοδειά.

Στη Σουηδία, την αυγή της 13ης Δεκεμβρίου η «Λουτσία» -σύμβολο του  φωτός-, συνήθως το μεγαλύτερο κορίτσι του σπιτιού, φορώντας ένα μακρύ λευκό χιτώνα και ένα στεφάνι από αναμμένα κεριά στα μαλλιά, πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι προσφέροντας ζεστό καφέ και κουλουράκια, ενώ τραγουδά παλιά κάλαντα.

ΑΣ ΦΤΙΑΞΟΥΜΕ ΤΑ ΑΓΑΠΗΜΕΝΑ ΜΑΣ 

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΓΛΥΚΑ

Συνταγή για Κουραμπιέδες

Υλικά:

2 κιλά αλεύρι μαλακό

1 κιλό βούτυρο

300 γραμ. ζάχαρη άχνη

300 γραμ. αμυγδαλόψιχα

1 ποτηράκι κονιάκ

1 κουταλάκι σόδα

ανθόνερο

Ασπρίζουμε το βούτυρο, δουλεύοντας το μισή ώρα με το χέρι. Ρίχνουμε τη ζάχαρη, το κονιάκ, τα αμύγδαλα καβουρδισμένα και κοπανισμένα και, τέλος, το αλεύρι, εξακολουθώντας να δουλεύουμε μέχρι να γίνουν όλα ένα κατάλληλο μίγμα.

Τους πλάθουμε στρογγυλούς ή μισοφέγγαρα , τους τοποθετούμε σε λαμαρίνα και τους ψήνουμε σε μέτριο φούρνο 20 λεπτά.

Μόλις βγουν απ' το φούρνο, τους ραντίζουμε με ανθόνερο και τους τυλίγουμε μια-δυό φορές σε άχνη ζάχαρη.

Συνταγή για Μελομακάρονα

Υλικά : 

2 φλ. λάδι 
1 φλ. ζάχαρη 
1 φλ. χυμό πορτοκαλιού 
1 φλ. σιμιγδάλι ψιλό 
1 κ. περίπου αλεύρι μαλακό 
1 ½ κ.γ. σόδα 
ξύσμα λεμονιού και πορτοκαλιού
Σιρόπι: 1 φλ. ζάχαρη , 1 φλ. μέλι  , 1 φλ. νερό

Εκτέλεση

Δουλεύουμε το λάδι αρκετή ώρα με το μίξερ και μετά ρίχνουμε τη ζάχαρη, το ξύσμα, το χυμό, το σιμιγδάλι και τέλος λίγο λίγο το αλεύρι με τη σόδα. 

Τα πλάθουμε μικρά, γιατί μεγαλώνουν πολύ και τα βάζουμε στο φούρνο αφού έχει φτάσει τους 200 C, γιατί αλλιώς απλώνουν. Όταν κρυώσουν τελείως τα αραδιάζουμε σε ταψί και τα περιχύνουμε με το σιρόπι ζεστό. Πασπαλίζουμε με καρυδόψιχα.

ΑΣ ΑΚΟΥΣΟΥΜΕ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΑΠΟ ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕΡΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ:

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΚΑΛΑΝΤΑ:

ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ:

ΚΑΛΑΝΤΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ:

ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ:

ΚΑΛΑΝΤΑ ΙΚΑΡΙΑΣ:

ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΠΑΙΔΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ :

ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ

Ηλεκτρονικές Πηγές

giortes.blogspot.gr
tvcrafts.gr
sintagespareas.gr
you tube
dim-rizou.pel.sch.gr
madata.gr
paidika.gr
περιοδικό «Πολιτεία»
explorecrete.com
sofiasoulioti.blogspot.gr
«Ήθη, έθιμα και… άλλα», Τιμόθεου Κ. Κιλίφη
andriashome.com